بارها پیش آمده والدین به دنبال تربیت فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار در اتاق مشاوره به من گفته‌اند: “خانم شقاقی فرزندم وظایف خود را انجام نمی‌دهد، برای هر‌کاری باید به او تذکر بدهم.
دخترم/پسرم لباس‌هات رو سر‌جاش بگذار، مسواک‌بزن، به‌موقع بخواب، سر‌جای خودت باید بخوابی، پوست میوه‌ها را زمین نریز، بشقابت را در ظرف‌شویی بگذار، تکالیفت را انجام بده، برو حمام، چقدر بازی می‌کنی، دائم سرت در گوشیه، انقدر تلویزیون نگاه نکن، …
نمی‌دانم چرا هر‌چیزی را باید بارها به او گوشزد کنم و در‌نهایت اینکه حرفم را گوش نمی‌دهد و دعوایمان می‌شود و تازه در نظر او مادر/پدر بدی هستم که دائم گیر می‌دهم.
البته که داشتن فرزندی خودکار و مسئولیت‌پذیر آرزوی هر پدر و مادری است ولی یادمان باشد که نمی‌شود تمام خوبی‌هایی که همه بچه‌های دنیا دارند در یک کودک یک‌جا جمع شود.
سوال اول من از شما این است که تعریف شما از فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار چیست؟
دقیقا از فرزندتان چه انتظاری دارید؟
پاسخ به این دو سوال به شما کمک می‌کند فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار تربیت کنید.
اگر انتظار شما متناسب با سن و ویژگی‌های فرزندتان است، قدم بعدی ایجاد انگیزه برای مسئولیت‌پذیری است. به بیان شفاف‌تر، فرزند شما از خودکار بودن و مسئولیت‌پذیر بودن چه نفعی می‌برد؟
اغلب در کارگاه های والدین این پاسخ را می شنوم که:
“خب به نفعشان است. همه چیز مرتب است و خوب پیش می‌رود.”
در حالی‌که این نگرش از زاویه دید والدین مطلوب است.
اگر بتوانیم از دید فرزندمان به موضوعات مختلف نگاه کنیم، بهتر می‌توانیم آنها را به سوی مسئولیت‌پذیری سوق دهیم و فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار تربیت کنیم.
انتظارات والدین باید متناسب با سن و ویژگی‌های خاص کودک باشد.
- کودکان در هر سنی توانایی‌های محدودی دارند و اگر بیشتر از ین توانایی‌ها از آنها انتظار داشته باشید تعارض ایجاد می‌شود.
- ویژگی‌های خاص هر کودک شامل: کندی، کمال‌گرایی، اضطراب، عدم تمرکز ، وسوسی یا کج‌خلق بودن، بیش فعالی و… است.
لازم به ذکر است که این ویژگی‌ها به خودی‌خود بهبود نمیابند بلکه نیاز به مداخلات درمانی دارند.
(برای کمک به بهبود اورژانسی و موقت برخی از این مشکلات در کودکان بازی‌هایی برایتان گردآوری کرده‌ام که می‌توانید آنها را از طریق کانال تلگرام به این شماره دریافت نمایید: 09027742034 )
نکته مهم بعدی که ضروری است به آن توجه کنید، نحوه رفتار شما هنگام عملکرد فرزندتان است.
اغلب والدین زمانی به فرزند خود توجه می کنند که رفتار نامطلوبی از او سر‌بزند؛
مثلا اگر کودک لباس‌هایش را مرتب کرد یا سلام کرد یا مسواک زد و … طوری رفتار می‌کنند که “خب وظیفه اوست، باید انجام دهد.”
در حالی که دیدن و توجه به رفتارهای خوب باعث افزایش آنها می‌شود.
توجه‌کردن به کودکان به معنی گفتن “آفرین، چه دختر/پسر خوبی” نیست؛ بلکه بهتر است به جزئیات رفتار با گفتن دست کم چهار جمله بپردازید و آن را توصیف کنید.
برای تربیت یک فرزند مسئولیت‌پذیر صبور باشید و ارتباط دوستانه‌ای با او برقرار کنید.
ارتباط دوستانه ارتباطی است که در آن سرزنش و نصیحت و تهدید و تحقیر وجود ندارد.
در یک ارتباط سازنده، لزوما خواسته‌های کودک برآورده نمی‌شود اما کودک در کنار والدین احساس امنیت می‌کند و نگران تنبیه شدن نیست.
هر چند که پیامد مناسب هر رفتار، تعیین کننده ادامه یا حذف آن رفتار است.
به این سوال ها پاسخ دهید:
- اگر فرزندتان اسباب بازی هایش را جمع کرد، پیامد این رفتار چیست؟
- اگر فرزندتان تکالیفش را به موقع انجام داد، چه نتیجه‌ای در آن لحظه دارد؟
- اگر فرزندتان کمتر تلویزیون نگاه کرد و یا یک ساعت بازی کرد، بعد چه چیزی در انتظارش است؟
- آیا قرار است حوصله‌اش سر برود یا یک جایزه بگیرد و شرطی نشود؟
فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار به طور منطقی و طبیعی نتایج رفتار خود را دریافت می کند و از انجام آن خرسند می‌گردد.
اگر ما والدین او را شرطی نکنیم و یک فرزند باج بگیر تربیت نکنیم …
فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار بعد از انجام هر عملی مورد توجه توصیفی والدین قرار گرفته و پیامدهای ناشی از آن را تجربه می کند:
- بازی کمتر با تبلت یا پلی استیشن = وقت خوش با والدین (نه افتادن در تله نصیحت)
- تمام کردن به موقع تکالیف = انجام یک فعالیت خوشایند با والدین (کیک پختن با هم، بازی گروهی، دوچرخه سواری، …)
- مسواک زدن = بیشتر بغل‌کردن توسط والدین به دلیل بوی مطبوع دهان
- جمع کردن اسباب بازی‌ها = بازی‌های حرکتی با والدین که نیاز به فضای بازتری دارد؛ مثل قل خوردن، کولی دادن، وسطی‌های خانگی
در نتیجه مثال‌های بالا عدم مسئولیت‌پذیری نیز مساوی با نتایج آن خواهد بود اما نه با رفتارهای قهرآمیز، توبیخ و سرزنش (حالا که تکالیفت تمام نشد از بازی خبری نیست).
نصیحت، قاتل رابطه با فرزندان است. حتی بهتر است بعد از از دست‌دادن امتیازات با آنها همدلی کنیم:
“دخترم/پسرم، می‌دونم ناراحت شدی وقت نشد کیک درست کنیم. منم خیلی ناراحتم. حتما می‌تونیم در یک فرصت دیگه این کارو انجام بدیم.”
همدلی یکی از بهترین رفتارهایی است که والدین اغلب در انجام آن ضعف دارند و نداشتن همدلی قاتل تربیت فرزند مسئولیت‌پذیر و خودکار است.
والدین ترجیح می‌دهند به از دست دادن فرصت ها تاکید کنند تا کودک یادش نرود حالا که مشق‌هایش را به موقع ننوشت دچار این پیامد شد.
در‌حالی‌که اغلب کودکان و نوجوانان از عملکرد خود دچار خودسرزنشی و احساس گناه هستند؛
بنابراین بزرگترین نقش والدین ایجاد فضای امنی است که سرشار از همدلی باشد و همان انجام ندادن مسئولیت و نتایج آن برای کودکتان کافی است،
گاهی کودکان و نوجوانان به دلایل مختلف روانشناختی در انجام مسئولیت‌های خود اهمال‌کاری می‌کنند.
شناخت این دلایل کمک می‌کند که راه‌کارهای بهتری برای حل آن پیدا کرد.
زیرا ابتدا والدین با فشار سعی می‌کنند مسائل را حل کنند در‌حالی‌که این فشارها می‌تواند مسائل را تشدید کند و حل آن را پیچیدتر سازد
پیشنهاد می‌کنم با یک ارزیابی که صورت رایگان برای شما انجام می‌شود (که ارزش آن 450،000 تومان است) فرزند خود را بسنجید تا در این روزها که پر است از آسیب‌های اجتماعی فرزندی شاد و مسئولیت‌پذیر تربیت کنید.
این ارزیابی فقط در رزوهای شنبه یکشنبه و دوشنبه 24،25،26 تیر رایگان است.
جهت ارزیابی رایگان که در محدوده ستارخان برگزار می شود با این شماره‌ها تماس بگیرید: 02188194207 ، 09011882200، 09027742034، 09198216013
این مطلب را نیز بخوانید:
گفت و گو درباره مسائل جنسی با فرزندان
اگر نمی دانید دلیل مشکلات رفتاری فرزندتان چیست تست رایگان را از ما بخواهید 09027742034
لیلا شقاقی
روانشناس بالینی کودک و نوجوان و خانواده
مرکز مشاوره مهر سعادت آباد: 02188684958
فرزانگان هوشمند ونک: 02188194207
مشاوره غیرحضوری: 09027742034 و 09011882200
پیشنهاد میکنیم مطالب زیر را نیز مطالعه کنید
افزایش عملکرد ذهنی در امتحانات
چگونه بچه‌ها با اعتمادبه‌نفس بار می‌آیند؟
وقتی اضطراب حمله می کند
پیام مشاور مدرسه به والدین