بیش فعالی چیست ؟

(ADHD) بیش فعالی چیست؟

Attention defesit hypractivity disorder

بیش فعالی یکی از اختلالاتی است که مربوط به دستگاه عصبی مرکزی است.

اکثر کودکان در طول رشد مشکلات رفتاری خاصی پیدا می کنند یکی از این مشکلاتی که شیوع فراوانی دارد  اختلال نقص توجه و بیش فعالی که به اختصار ADHD نامیده می شود.

با کاهش توجه و افزایش سطح رفتارهای تخریبی تعریف می شود که متناسب با سن کودک نیست و می تواند تبعات شخصی، تحصیلی و اجتماعی زیادی داشته باشد.

معمولا در اغلب موارد تا بزرگسالی ادامه می یابد و مشکلات جدی در عملکرد تحصیلی ایجاد می کند.

همچنین می تواند زمینه ساز بروز مشکلات دیگری مانند رفتارهای خطرساز در بزرگسالی باشد

با توجه به اثرات آن بر رشد و آینده فرد درمان بیش فعالی ضروری است.

ویژگی های اختلال نقص توجه و بیش فعالی

ویژگی های اختلال بیش فعالی در سه حوزه خود را نشان می دهد:

اول حوزه عدم تمرکز و توجه

دوم حوزه تکانشگری

سوم حوزه پرتحرکی

حوزه اول بیش فعالی: عدم تمرکز و توجه

ناتوانی در پرداختن توجه به جزئیات، مشکلاتی در توجه پایدار، گوش ندادن، ناتوانی در پیگیری دستورات، گم کردن اشیا، حواسپرتی و فراموشکاری از علائم نقص در توجه هستند.

معمولا والدین و معلمین کودکان با اختلال عدم تمرکز و توجه و بیش فعالی را به این صورت توصیف می کنند؛

وقتی با آنها صحبت می کنند به نظر نمی رسد که گوش نمی کنند

تمرکز پایینی دارند

به راحتی حواسشان پرت می شود

نمی توانند تکالیف را به پایان برسانند

در حال خیالپردازیند

دائم فعالیت هاشان را تغییر می دهند

ناتوانی در توجه پایدار مشکلاتی را هم در مدرسه و هم در ارتباط با همسالان بوجود می آورد.

زیرا آنها از توجه کافی به تکالیفی که به آنها داده می شود عاجزند و همین منجر به عملکرد تحصیلی ضعیف  می شود.

در ارتباط با همسالان نیز چون قوانین بازی ها را رعایت نمی کنند اغلب از جمع دوستان طرد می شوند.

کودکان بیش فعال اگر به فعالیتی علاقمند باشند می توانند آن را به مدت چند ساعت انجام دهند.

اما اگر تکلیفی خسته کننده، تکراری، سخت یا تقویت کمی به دنبال داشته باشند، میزان توجه کمی را به آن اختصاص می دهند.

البته کودکان با اختلال عدم تمرکز و توجه و بیش فعالی از تکالیفی که مستلزم رفتار آزاد باشند در مقایسه با تکالیفی که مستلزم پاسخدهی و توجه خاص و معین باشند، بیشتر استقبال می کنند.

حوزه دوم بیش فعالی  : تکانشگری

حرکات بدون فکر

وسط حرف دیگران پریدن

ناتوانی در صبر کردن و منتظر نوبت شدن

مزاحم کار دیگران شدن از مشخصات این افراد است.

 اعمال تکانشگرانه ای که معمولا با اختلال بیش فعالی و نقص توجه همراه است عبارتند از کنترل رفتاری ضعیف، ضعف در بازداری، ناتوانی در به تعویق انداختن خواسته ها.

تکانشگری را به دو نوع تقسیم می شود: تکانشگری فکری و تکانشگری رفتاری.

علائم تکانشگری فکری عبارتند از تفکر آشفته و شتاب زده

تکانشگری رفتاری نیز شامل داد زدن، در نظر نگرفتن عواقب اعمال است.

مشکل در تکانشگری معمولا زمانی رخ می دهد که فرد باید رفتار خود را کنترل کنند ولی از آن عاجزند. هر دو موارد مذکور به ضعف در عملکرد تحصیلی می انجامد.

تکانشگری نه تنها در کودکان بیش فعال فراگیر است بلکه احتمالا از آن دسته علائمی است که در طول رشد باقی می ماند. 

وجود رفتارهای پرخاشگرانه و مقابله جویانه احتمالا باعث طرد این بچه ها از گروه همسالان می شود.

احتمال تصادف در این کودکان بسیار شایع است، همچنین توانایی کمتری در مقاومت در برابر وسوسه و به تاخیر انداختن خواسته ها دارند.

بیش فعال ها در حوزه تکانشگری تمایل دارند خیلی سریع پاسخ دهند و حتی زمانی که باید منتظر باشند این مقدار سریعتر هم می شود.

حوزه سوم بیش فعالی: پرتحرکی

بی قراری

ناتوانی از یک جا نشستن

بیش از حد دویدن و پریدن

ناتوانی در آرام و بی سر و صدا بازی کردن

بیش از حد حرف زدن از علائم بیش فعالی اند.

معمولا والدین آنها را به صورت همیشه در حال تحرک و یا مانند موتوری که بدون وقفه در حال فعالیت است توصیف می کنند.

اظهارنظر در مورد فعالیت های دیگران، پرحرفی در تعاملات اجتماعی و خود گویی آنها هنگام بازی باعث می شود که دیگران آنها را به صورت افرادی پرحرف توصیف کنند.

بعضی از بزرگسالان دارای این اختلال ظاهرا بی قراری جسمی ندارند، اما معمولا احساس بی قراری را گزارش می دهند.

چگونگی تشخیص بیش فعالی 

 اگر 6 علامت برای 6 ماه متوالی در دو محیط وجود داشته باشد تشخیص بیش فعالی گذاشته می شود.

 «اگر سه ملاک بالا در یک کودک وجود نداشته باشد نمی توان تشخیص بیش فعالی گذاشت»

وجود شش علامت از علامتهای های زیر در شش ماه متوالی در دو محیط تشخیص بیش فعالی را  در یک کودک بر خواهد داشت:

1- بی­دقت هستند، به جزئیات توجه نمی­کنند، خصوصا در مواردی که احساس می­کنند موضوع کسل­ کننده است. حواسشان به راحتی پرت می­شود.

2-برایشان سخت است که به صحبت سایرین گوش کنند، به­ همین خاطر مرتب حرفشان را قطع می­ کنند یا جمله­ شان را برایشان تمام می کنند.

3- زمانی که نباید چیزی بگویند حرف می­ زنند.

4- برایشان مشکل است که از یک دستورالعمل پیروی کنند.

5- به سختی می ­توانند به کارهایشان نظم و ترتیب بدهند. کارهای زیادی را به طور همزمان شروع می­ کنند بدون آن­که آنها را به پایان برسانند.

6- تحمل انتظار کشیدن را ندارند و مواقعی که اتفاق خاصی نمی­ افتد احساس بی­ حوصلگی می­ کنند.

7- بی­ قرار هستند و نمی­ توانند آرام بمانند. یا حتی وقتی جائی نشسته اند دست یا پاهایشان را مدام تکان می دهند.

8- فراموشکار هستند. وسایلشان را گم می­ کنند یا یادشان می ­رود که آنها را کجا گذاشته­ اند.

9- به آسانی تحریک­ پذیر، بی­ طاقت یا سرخورده می­ شوند یا این­که به سرعت از کوره در می­ روند.

10- احساس می­ کنند ناآرام و عصبی هستند، غلبه بر افکارشان مشکل است و به سختی می­ توانید استرس هایشان را کنترل کنند.

11- می­ خواهند هر کاری را بدون فکر و تأمل و در همان لحظه انجام بدهند که باعث می­ شود به دردسر بیافتند.

لیلا شقاقی روانشناس بالینی کودک نوجوان خانواده