مهارت تصمیم گیری

مهارت تصمیم گیری خوب همیشه آسان نیست و در بسیاری از مواقع ما ترجیح میدهیم در مورد برخی مسایل خاص تصمیم گیری نكنیم.

همه تصمیم هایی كه می گیریم پیامدها خوب یا بد دارند.

بنابراین در مورد تصمیم گیری در خصوص مسایلی كه مطمئن نیستیم و ممكن است پیامدهای بدی داشته باشند ، دو دل هستیم.

مهارت تصمیم گیری مستلزم مسئولیت پذیری است و خیلی از مردم برای فرار از این مساله از تصمیم گیری خود داری می كنند.

اما اگر ما با مهارت تصمیم گیری درست و عواملی كه بر تصمیم گیری ما تاثیر می گذارند ، آشنا شویم ، این كار چندان هم دشوار نخواهد بود

مهارتهای لازم برای تصمیم گیری موثر :

برای تصمیم گیری موثر مهارتهای زیر ضروری می باشند:

• • مهارتهای تفكر خلاق و انتقادی
  • مهارتهای حل مساله
  • مهارتهای جمع آوری اطلاعات
  • مهارتهای ارزیابی پیامدها
  • مهارتهای ارزشیابی اطلاعات
  • مهارتهای تجزیه و تحلیل برای بررسی خطرات احتمالی

مهارت تصمیم گیری مستلزم سه عامل اساسی است:

• مشكل یا موقعیتی كه درباره آن لازم است تصمیم گیری شود.
• شخصی كه تصمیم می گیرد.
• عوامل فرعی كه بر تصمیم گیری تاثیر می گذارند.

مسئله یا موقعیت شامل عناصر مختلفی است كه از موقعیتی به موقعیت دیگر فرق می كنند . این عناصر عبارتند از

• میزان دشواری مسئله: از ساده تا پیچیده
• میزان مشخص بودن مسئله: از مشخص تا نامشخص
•  
• میزان قطعیت در مورد پیامدهای مسئله: از اطمینان تا عدم اطمینان

عوامل شخصی موثر در مهارت تصمیم گیری :

عوامل فردی زیادی وجود دارند كه بر تصمیم گیری های ما تاثیر می گذارند مهمترین این عوامل عبارتند از :

• • اعتماد به نفس
  • استقلال فكر
  • آمادگی برای پذیرش مسئولیت تصمیم های اتخاذ شده
  • عدم ترس از خطر كردن
  • درك درست موقعیت و مشكل
  • ارزشها و باورها
  • دانش و اطلاعات درباره مشكل یا موقعیت
  • شیوه تصمیم گیری
  • آمادگی برای مشورت با دیگران
  • انعطاف پذیری

سه عامل مهمی كه در تصمیم گیری باید به آنها توجه كنیم عبارتند از :

آگاهی و اطلاعات : داشتن آگاهی یكی از موارد مهم تصمیم گیری است.

برای اینكه تصمیم های موثری بگیرید باید در مورد مساله یا موقعیتی كه می خواهید راجع به آن تصمیم بگیرید ، اطلاعات كافی داشته باشید.

برای مثال برای تصمیم گیری در مورد رشته تحصیلی باید اطلاعات لازم در باره رشته های تحصیلی داشته باشید.

فشار های اجتماعی : دیدگاه ها و ارزشهای اطرافیان ، خانواده ، دوستان و وسایل ارتباط جمعی بر افكار و تصمیم های ما تاثیر می گذارند

به عنوان مثال دانش آموزی تحت تاثیر پدر و مادر خود رشته خاصی را انتخاب می كند .

موقعیت ها : انسانها ممكن است در یك موقعیت یك تصمیم بگیرند و در موقعیت دیگر تصمیمی متفاوت با تصمیم قبلی بگیرند.

به عنوان نوجوانی كه اصلا تمایلی به مصرف سیگار ندارد در یك موقعیت گروهی كه در آن همسالان او اقدام به مصرف سیگار می كنند و اجتناب او از مصرف سیگار را مسخره كرده و به حساب ضعف او می گذارند ، ممكن است از سر لجبازی و اثبات ترسو نبودن خود اقدام به مصرف سیگار بكند.

روش های معمول در مهارت تصمیم گیری

تصمیم گیری احساسی: در این نوع تصمیم گیری فرد بر اساس احساسات خود نسبت به یك موقعیت یا مساله و نیز بر اساس پیش داوری های خود تصمیم گیری می كند.

تصمیم گیری آنی : فرد در یك لحظه و بدون تفكر زیاد تصمیم می گیرد . این افراد در مورد پیامدهای تصمیم های خود زیاد فكر نمی كنند.

واگذاری تصمیم گیری به دیگران : این قبیل افراد همیشه به كسی نیاز دارند تا برای آنان تصمیم بگیرد.

برخی از این افراد به دلیل فرار از مسئولیت پذیری و ترس از شكست مسئولیت تصمیم های خود را به دیگران واگذار می كنند.

به عبارت دیگر به دیگران اجازه می دهند در مورد آنان تصمیم بگیرند.

پشت گوش انداختن : این افراد تصمیم گیری را مرتب به تعویق می اندازند تا زمانی كه مجبور شوند تصمیم گیری نمایند

تصمیم گیری منطقی : این نوع تصمیم گیری براساس تجزیه و تحلیل موقعیت (مشكل ) بررسی مزایا و معایب راه های مختلف ، ارزیابی نقاط قوت و ضعف انتخاب های مختلف انجام می شود.

تصمیم گیری پس از ارزیابی و بررسی تمام راه حل های ممكن بهترین روش تصمیم گیری است

مراحل تصمیم گیری منطقی

مرحله بازشناسی : این مرحله شامل درك و بازشناسی نیاز به تصمیم گیری در یك موقعیت خاص است .

معمولا یك موقعیت یا مشكل ما را وادار می نماید كه نیاز به تصمیم گیری را درك كنیم .

گاهی اوقات ما موقعیت را ندیده می گیریم و در نتیجه ضرورت تصمیم گیری را احساس نمی كنیم .

بنابراین اولین مرحله تصمیم گیری شناخت موقعیت یا مساله خاصی است كه می خواهیم در باره آن تصمیم بگیریم.

مرحله جمع آوری اطلاعات : این مرحله بسیار مهم است زیرا ما باید تمامی اطلاعات مربوط را در مورد موقعیت یا مشكل مورد نظر گردآوری كنیم

مرحله ارزیابی : در این مرحله مزایا و معایب انتخاب های مختلف و كل موقعیت را مورد ارزیابی قرار می دهیم .

مرحله انتخاب: در این مرحله از بین راه های مختلف یكی را انتخاب می كنیم .

مرحله اجرا : در این مرحله راه حل انتخاب شده را اجرا می كنیم

به طور كلی مهارت تصمیم گیری را می توان فرایندی چهار مرحله ای در نظر گرفت

مرحله اول : مساله یا موقعیتی را كه می خواهید درباره آن تصمیم بگیرید مشخص كنید.

مرحله دوم : همه راه حل های مساله یا موقعیت را در نظر بگیرید.

مرحله سوم : مزایا و معایب هركدام از راه حل ها را مورد بررسی قرار دهید.

مرحله چهارم : تصمیم خود را بگیرید.

هر راه حلی را كه از مزایای بیشتر برخوردار بوده و معایب آن حداقل است و در آن شرایط زمانی و مكانی بهترین راه حل می باشد ، انتخاب كنید

نمونه هایی از تصمیم گیری های خود را در زندگی مطرح كنید به سوالات زیر پاسخ دهید:

آیا تا به حال تصمیم اشتباهی گرفته اید؟

1. آیا مدل تصمیم گیری مطرح شده می تواند به شما كمك كند؟
2. چگونه ؟ دركدام مرحله ؟
3. چگونه می فهمید كه تمام اطلاعات ضروری برای یك تصمیم گیری را در اختیار دارید؟
4. از چه كسی می توانید كمك بگیرید؟

لیلا شقاقی روانشناس بالینی 

مقاله اعتماد به نفس را بخوانید